روستای مصر

معرفی روستای مصر
جایی بسیاردورازشهرهای شلوغ، درست نزدیک به مرکز پهنه ی یک میلیون وششصد و چهل و هشت هزار و صد و نود و هشت کیلومتر مربعی ایران و درمیانه ی کویری پهناور، جزیره ای کوچک درمیان شنهای روان به نام روستای مصرواقع است، روستایی که درست مثل خود کویرشگفت است و حیرت انگیز.
هرچند که پهنه ها، بلندی های و پستی های طبیعت سراسر شگفتی است؛ اما شگفتی منحصربه فرد، شگفتی کویر افسونی که تنها باحضورقابل درک است.
نه متن، نه عکس و نه هیچ رسانه ی دیگری حتی نمی تواند رویای کویر را تمام وکمال زنده کند. اما گریزی نیست از پارادوکس نوشتن ازکویر چرا که حضور درکویر هیچ گاه دائمی نیست.
شنهای روان این منطقه که محلی ها باترکیب زیبای فارسی (ماسه بادی) رمل از آن نام میبرند همه چیز این دریاست که برخلاف دریای مرسوم کمترموجودی زنده یا مرده در آن یافت می شود، این ماسه بادیها تادیوار به دیوارچینه های روستا و زمینهای کشاورزی آن پیش آمده اند و درعین لطافت بسیارچونان آب روان،گویی به انتظارنشسته اندتاروستا را هم درنوردند اما مردمان کویر دردل این دریای شن، با توسل به کاریز (قنات) این ابتکار خاص ایرانیان، جزیره ای ساخته اند، بستر نعمت: خرما، انار، صیفی و… شاید هم همین نخلهای استوارند که این سرسبزی را میان این همه بی آبی و داغی به ارمغان آورده اند.
این روستا، واحه ایست در ۴۰ کیلومتری شرق جندق که حضور جهانگردان خارجی در آن، یکی از شیرینترین خاطرات ۴۰ خانوار ساکن در آن است و جندق نیزشهرکویری کوچکی است که درست در میانه ی راه دامغان به نائین و اصفهان قراردارد.
مصر دهکده ایست جدا افتاده از جاده ی اصلی که بیشتر به آوردگاهی می ماند که درآن درختان کهن و راست قامت نخل به همراه سازه های خشتی و بادگیرهای آفتاب خورده اش، مدتهاست مشغول زورآزمایی با تپه های لغزان شن هستند، آباد بومی با نزدیکترین فاصله بامیانه ی ساحلی جنوبی کویرنمک که در نخستین برخورد با معماری خاص روستا و اندک آدمهای آن که به نظر نمی رسد هیچ کدام عجله ای برای رسیدن به مقصد داشته باشند.
روستای مصر با دو روستای بسیار کوچک دیگر به نامهای امیرآباد و فرحزاد دریک خط شمالی– جنوبی به طول حدود ۶ کیلومتر واقع شده اند تعداد خانوارهای ساکن در فرحزاد کمتراز انگشتان یک دست است و امیرآباد نیز فقط محلی است برای کشاورزی اهالی مصر. آنجاست که آدمی پی به سخت کوشی مردمان کویرمی برد درامیرآباد بوی باغ ایرانی حس میشود گویی به شمال کشور آمده ای هوایی مطبوع و دلپذیر، خرمن های گندم و جو و در بهار بوی گل سنجد است که توجه آدمی را جلب می کند.
آب کشاورزی و شرب روستا از طریق یک قنات که سرمنشا آن تا روستا نزدیک ۲۵ کیلومتر فاصله دارد، تامین می شود که آب نسبتا شیرین و گوارایی است.
خانه های روستا، مسجد و دبستان آن هم دوطرف خیابان اصلی که آب قنات ازمیانشان می گذرد، قرارگرفته اند.
ورودی روستا دواتاق کوچک مقابل هم قرارگرفته اند که داخل یکی ژنراتور بزرگی است که برق مصر و روستای هم جوار آنرا (فرحزاد) تامین می کند و دیگری تنها مغازه ی روستاست که مجهزبه خط تلفن ثابتی است که ارتباطات مخابراتی ساکنان یا احیانا مسافران را برقرار می کند (ارتباط با تلفن همراه میسرنیست).
برق روستا هم قبلا به دلیل عدم قرارگرفتن درشبکه ی سراسری از ۵ صبح تا ۱۰:۳۰ شب متصل بوده وراس ساعت ۱۰:۳۰برق و صدای موتور برق قطع می شده و هم اکنون درتمام طول ۲۴ ساعت برق روستا وصل است البته در فرحزاد سکوت بیشتر از مصر است چون صدای نهیب ژنراتور دیزلی شنیده نمی شود.
شمار اهالی روستا را ۱۷۰ نفر تخمین می زنند که البته در گذشته این رقم بیشتربوده، اما سیل بزرگی که چند سال پیش رخ داد و سبب ویرانی نیمی از دهکده را فراهم آورد، سبب شده تاروند مهاجر روستا با شتاب قابل تامل افزایش یابد.
این روستا در ۴۰ کیلومتری شرق جندق و ۵۰ کیلومتری شمال خور از توابع استان اصفهان قراردارد. موقعیت جغرافیایی روستا ۳۴/۰۴ شمالی و ۵۴/۴۷ شرقی می باشد.
و اما جندق شهریست کوچک وقدیمی که تا تهران ۶۵۰ کیلومتر فاصله دارد. این شهر در ۳۵۰ کیلومتری شمال شرقی اصفهان قراردارد موقعیت جغرافیایی آن عرض ۳۳:۵۶:۲۳ شمالی و طول آن ۵۴:۲۱:۲۹ شرقی است، ارتفاع آن نیز از سطح آبهای آزاد ۱۲۱۳متر می باشد.
جندق از شمال به کویر بزرگ، ازغرب به کویر ریگ جن و رشته کوههای جندق، از جنوب به بیابانهای اطراف خور و از شرق به حاشیه ی جنوبی دشت کویر محدود می شود.
این شهر در ۲۶۰ کیلومتری جنوب دامغان است سراسر این ۲۶۰ کیلومتر هم صرف نظر از چند روستای کوچک ابتدای مسیر، بیابان است و عاری ازدست کاری و خراب کاری بشر در طبیعت.
طبق آخرین سرشماری جمعیت جندق ۴۰۰۰ بوده که اکثرا به دامداری و کشاورزی مشغول اند.
از مهمترین محصولات آن می توان به زعفران، سیر، گندم و جو اشاره کرد البته نانهای شهر جندق را ازیاد نبرید که بسیار لذیذ است.
زبان مردم جندق فارسی است ولی مردم بعضی از روستاها مثل گرمه – اردیب – ایراج و فرخی لهجه ی ویژه ای دارند و در زبانشان واژگان پهلوی بسیار است.
جندق در زمانهای گذشته در مسیر شاهراه ارتباطی کاروان گذر جندق به بیدستان قرار داشته و کاروانهایی که ازسمت جنوب ایران قصد عزیمت به ری و شمال کشور را داشته اند، پیش از عبور از دریای کویر در جندق اتراق می کرده اند. درحال حاضر جندق محور ارتباطی اصفهان، نائین، انارک، جندق، دامغان، مشهد است و مسافرانی که از اصفهان و شهرهای جنوبی ایران قصد عزیمت به مشهد را دارند، از این محور استفاده می کنند.
این شهر کوچک برای خودش موزه ایست تاریخ این شهر به دوران ساسانی بر می گردد در زمانی که انوشیروان دادگر این مکان را به عنوان تبعیدگاهش انتخاب کرده بود قلعه و بارویی ساخته که طی سالیان دراز دور قلعه را خانه هایی محصورکرده است و حالا جندق شهریست دردل کویر.
مردم این شهر اندک زراعتی دارند و درخانه های ساده شان دارقالی برپاست. اینجا شهر شاعریست با نام یغمای جندقی. خانه ی قدیمی این شاعر درقلعه ی جندق واقع است … یغماشاعر عهد قاجار است.
شهر جندق چیزی کمتر از ابیانه ندارد اما از اقبال ابیانه هم نصیب نبرده، که به تهران نزدیک باشد و گوشه نظری به آن شود. همه جای این شهر به خصوص قلعه بافتی قدیمی دارد و حتی بافتی ۱۵۰۰ ساله.
طاقها و رواقهای کوتاهی درکوچه ها دیده می شود و چون در قدیم راهزنها به شهر حمله میکردند درب خانه ها را کوتاه می ساختند، طاقهای کوتاهی در کوچه بنامی کردند تا اسبهای راهزنها وارد خانه ها و حریم حرمت دارشان نشوند.
چاههایی که به قنات وصل می شوند درهمه ی خانه های قلعه وجود دارنداین چاهها به شکل عجیبی ساخته شده اند و برای اینکه راهزنها نتوانند از طریق قنات وارد حیاط خانه ها شوند این چاهها به شکل مارپیچ ساخته شده اند تاآدمی نتواند از آن رد شود.
این شهر پراز اسرار است و افسوس که همه ی بادگیرها، اسرار و حتی مردم این شهر به فراموشی سپرده شده اند…
قلعه ی این شهر جز معدود قلعه هایی است که با گذشت چند صد سال ازعمرآن هنوز مسکونی است این قلعه درشمال جندق واقع است و جنوب آنرا کوچه باغهای پرپیچ و خم با دیوارهای گلی وپرچین های زیبا تشکیل داده اند درضمن این باغها محصولات اندکی ازتوت، زردآلو و گلهای محمدی و نرگس می دهند.

روستای مصر در ۴۵ کیلومتری شرق شهرستان جندق و در ۳۰ کیلومتری شمال شهرستان خور از توابع استان اصفهان قرار دارد . مو قعیت جغرافیایی روستا ۰۴/۳۴ شمالی و ۴۷/۵۴ شرقی می باشد .
روستای مصر بدلیل قرار گرفتن در جنوب کویر بزرگ دارای آب و هوای گرم و خشک می باشد . جمعیت این روستا بر طبق آخرین سرشماری ۱۲۰ نفر می باشد و مردم این روستا از طریق کشاورزی و دامداری امرار معاش می کنند . مهمترین محصولات این روستا زعفران و گندم می باشد . این روستا دارای دفتر مخابرات است و برق روستا از طریق ژنراتور دیزلی تامین می شود .
نقاط دیدنی :
منطقه امیر آباد در فاصله ۲ کیلومتری روستا دارای تپه های شنی و پوشش گیاهای غنی از درختچه های گز و تاق و نخلهای زیبا می باشد که مناظر بسیار زیبایی را پدید آورده است .
روستای فرحزاد در شمال روستای مصر دارای نخلستانهای زیبا می باشد که توسط شنهای روان محصور گشته است .
نیزار مصر در ۶ کیلومتری شرق مصر قرار دارد که در اثر آب چشمه ای زیبا پدید آمده است . این نیزار دارای نیهای بلند می باشد که ارتفاع بعضی از آنها به ۴ متر می رسد . چشمه این نیزار آبشخور حیوانات منطقه می باشد .
از دیگر نقاط دیدنی این منطقه می توان به دریاچه نمک خور و کویر طبقه واقع در ۵۰ کیلومتری جاده خور-طبس , روستای گرمه , روستای محمدآباد کوره گز , روستای عروسان , روستای فرحزاد ، جاده کاروان گذر عروسان-بیدستان، جاده آف رود ابراهیم زهرا، ریگ کله و کویر مرکزی اشاره کرد .
از دیدنیهای اطراف این روستا میتوان به چال سلکنون، نیزار مصر، دریاچه نمک سلکنون، تخت عباسی، تخت عروس و رملهای ماسه ای اطراف روستا اشاره کرد.
راه های ورود به منطقه :
مسیر اول مسیر جاده خاکی جندق به روستای مصر به طول ۴۵ کیلومتر می باشد
مسیر دوم مسیر جاده خاکی – آسفالته در ۱۵ کیلومتری غرب شهرستان خور به طول ۳۵ کیلومتر تا روستای مصر است .

بنیانگذار این روستا فردی بود به نام یوسف. به شبانی و چراندن گوسفندان روزگار می گذراند. از عمر این روستا شاید ۱۰۰ سال بیشتر نگذرد نام پیشین این روستا به نام بنیانگذار آن مزرعه ی یوسف بود و بعدها به چاه دراز تغییر نام داد زیرا آب مصر از چاهی عمیق در حدود ۲۵ کیلومتری مصر تامین میشود چون چاه عمیق است اهالی این روستا را به چاه دراز می شناختند تا آنکه یوسف با توجه به نام خودش از داستان حضرت یوسف در قرآن الهام می گیرد و آنرا مصر نام می گذارد که تا هم اکنون نیز همه با همین نام روستا را می شناسند.
چوپان فقیر(یوسف) چاه را برای دستیابی به منبع آب کافی برای گوسفندانش حفرمی کند و به کمک خوانین منطقه آب چاه را با حفر قنات تا مصر امروزی هدایت می کند.

جاذبه هاب توریستی روستای مصر
شاید احساساتی می شوم، هربار که به کویر می روم، اما به گمانم به دور از هرگونه احساس و در تعقل کامل در پهنه ای که زیر پایت تا چشم کارمی کند ماسه بادی است و بالای سرت آسمان سرمه ای بی لک و دیگر هیچ و دیگر هیچ تجسم عینی لاله است و حقیقتا جز او نیست.
هیچ بازیچه ای به بازی ات نمی گیرد و هیچ بیهوده ای سرگرمت نمی سازد.
غروب که می شود آسمان و زمین یکپارچه سرخ می شوند و آن دو یی هم یکی می شود تا نهایت یگانگی را تجربه کنیم.
اولین چیزی که آدمی را در کویر همیشه زیبای مصر مجذوب می کند شبهای کویر است آسمانی پر از مهتابیهای روشن و درخشان که چشم هربیننده ای را به خود خیره می کند خصوصا عزیزانی که اهل رصدکردن آسمان و شناسایی ستارگان هستند از این مکان می توانند به خوبی استفاده کنند.
اگر کمی خوش شانس هم باشید می توانید ماه خیمه زده را در آسمان کویر ببینید دربعضی از مواقع که قرص ماه کامل باشد دور ماه را هلال بسیار زیبای نورانی احاطه می کند وقتی ماه در این حالت قرارگیرد به آن ماه خیمه زده می گویند البته بومیان منطقه معتقدند ظرف ۳ روز آینده پس از این اتفاق باران می بارد.
لذت شبی را تصور کنید که بر روی ماسه ها نشسته و به آسمان پر ستاره خیره شده اید و آتشی که در کنار شما روشن است گرمای محفل شما را دو چندان می کند و دراین بین صدای نی زدن اهالی که آرامشی خاص را به آدمی می دهد شنیدنی است موسیقی های محلی که سکوت کویر را می شکند واقعا زیباست.
مصر نیز چون جندق برخوردار از هویتی اصیل و متناسب با کویر است، هویتی که بیشترین هارمونی را با نبض بیابان دارد و خوشبختانه هنوز مورد هجوم معماری بی هویت امروز شهرهای ما قرارنگرفته است. به خصوص که برسینه ی دیوارهای خشتی و تمیز روستا هیچ نشانی از تراکت ها، پوسترها و شعارهای رنگارنگ تبلیغاتی نمی بینی.
ساختمانهای کاهگلی و کویری مصر سراسر زیبایی است و چشم نوازی، معماری ساختمانها هم، همان معماری اصیل و سنتی ایران است که بدون وسایل برقی خنک کننده، تحمل تابستانهای گرم کویر را برای اهالی اش ممکن کرده است. (البته توصیه نمی شود که برای رفتن به کویر ماههای تیر و مرداد را انتخاب کنید هر چند که این ماهها هم زیبایی خاص خودشان را دارند.)
کویر کسی را که یکبار گرفتار افسونش شده باشد، دیگر رها نخواهد کرد .مصر، عروسان و چوپانان از جمله آبادیهای کویر این منطقه هستند. مصر و مزارع اطرافش، با بافتی مسطح، همچون جزیره ای بهشت گونه میان دریایی از ماسه قرار دارد.
پوشش گیاهی خاص مصر، بدان زیبایی شگفت انگیزی بخشیده است.
گله های شتر و شترسواری درلابه لای تپه های ماسه ای مصریکی دیگر ازجلوه های کویر برای مردم شهر یست.
گفته اندشالوده ی زندگی در کویر را شتر ریخته است و گاه علت وجود آبادیها، پس از آب، پیش ازآنکه راه باشد شتراست؛ شتر قدش رعناست، شیرش دواست، پشمش عباست و استخوانش عصا ست.
کشک تازه و نسائیده، رب انار، شیره ی خرما و شیرشتر از جمله سوغات این روستای کم نظیراست.
عروسان نیز که با نخلستانهای سرسبزش همچون عروسی بردامان کویر نشسته است، یکی از آبادیهای زیبای منطقه به شمار می رود.
گفتنی آنکه افزون بر امیرآباد، نخلستانهای زیبای فرحزاد در شمال مصر که محاصره ی شنهای روان درآمده اند و نیز وجود پوششی متراکم از نی هایی به طول ۴ متر در جوار چشمه ای که حدود ۶ کیلومتر با خاور مصر فاصله دارد برجذابیت های دیداری این سکونتگاه افزوده است؛ سکونتگاهی که وجود اشکال شنی مواج و لغزان دراطرافش گاه مناظری بکرتر از سرزمین اهرام ثلاثه می آفرینند.
خیابان اصلی مصر با معماری خاصش، در حقیقت با پیمودن فاصله ی بسیاراندکی ازمیان مزارع سرسبز امیرآباد و ورود به مصر، نخستین چیزی که شاید اندکی حیرت انگیز جلوه کند، سامانه ی معابر و کوچه های این آباد بوم استثنایی کویری است چرا که مصربر خلاف بسیاری ازسکونتگاههای دیرینه و حاشیه ی کویر کشور مثل بیاضه خبری از کوچه پس کوچه های قدیمی و تنگ پرپیچ و خم نیست و به عوض آن با خیابان وسیعی رو به رو می شوید که خانه های خشت و گلی روشن رنگ با بادگیرهای آشنا و یکنواخت آن دراطراف این خیابان قرار و آب گوارای ظاهرا – یگانه کاریز، مصر از وسط آن می گذرد.
و اما جندق
از آثار باستانی جندق هم می توان به آب انبارهای فراوان و قلعه ی انوشیروان اشاره کرد که هنوز هم سامانه ی به کاررفته برای توزیع آب دراین دژکهن، منحصربه فرد و تحسین برانگیزمی نماید شهرجندق دارای یک پمپ بنزین است و مهمانسرا یا هتلی برای اقامت مسافران ندارد و مسافران در مسجدی اتراق می کنند اما از این به بعد مسافران عزیز می توانند به آدرس خ امام ک میثم تمار پ۲ در جندق مراجعه کنند البته این خانه مسکونی است اما به زودی اقامتگاهی به این منظوردرنظرگرفته می شود.
یک نکته ی چشمگیر در جندق، مهندسی سازه های ساختمانی (طاق های ضربی و گنبدهای خشتی، دیوارهای گلی سرخ رنگ، بادگیرها، آب انبارها، یخچالهای طبیعی و بهره گیری از ویژگیهای گرمایشی و روشنایی) و مواد به کاررفته در آنهاست، شناسه هایی که تاکید می کنند جندقیان درطول تاریخ دیرینه ی خویش بیشترتلاش خود را برای همسازی باطبیعت گرم و خشک دشت کویر بکار بسته اند و مهمتر و ارزشمندتر آنکه هنوز هم خود را به آن وفادار می دانند لازم به ذکر است رویشگاه یکی از کهن ترین درختان زیتون درفاصله ی ۳ کیلومتری جنوب شرق جندق در روستای کوچکی به نام هُد قرار دارد در نزدیکی همین روستا نیز روستایی است که آنرا نُقاباد می نامند این روستا کوچه باغهای زیبا و ساختمانهای قدیمی بسیار دارد.
از دیگرجاذبه های این منطقه باید به سنگ آبهای اطراف جندق اشاره کنم که به مرور زمان و با فرسایش بسیار سنگهایی به شکل کاسه بیرون آمده اند که درون آنها از آب باران پراست.
اخیرا از سوی جهاد کشاورزی استان و شهرداری جندق و با الهام از درختان کهنسال زیتون اقدام به کاشت وسیع این نهال در معابر عمومی شهر جندق کرده اند.